Manastir Trška Crkva

MANASTIR

Trška Crkva

Mnoge nedoumice, pretpostavke, napisane priče ili legende, ništa pouzdano ne kazuju o manastiru Trška Crkva u opštini Žagubica, zato što su mnogobrojna osvajanja i porobljavanja Homolja uzrokovala uništavanje materijalnih dokaza o nastanku i trajanju kroz vekove .Svakako da je jedan od glavnih uzroka nepoznanica i lutanja u spoznaji činjenica, ustaljena praksa da ISTORIJU pišu pobednici.

Mnogi pisani tragovi o Homolju upućuju nas na postojanje naselja GOSPOĐINCI u srednjem veku i TRŽNOG CENTRA , pored sadašnjeg manastira Trška Crkva, toponim TRG, kao i severoistočnog brežuljka CARINA.Takođe opisuje se vreme rušenja i obnavljanja Trške Crkve, a samo se nagađa i pretpostavlja ko je rušio i obnavljao bez kvalitetne analize pisanih tragova i logične analize mogućih dešavanja u tom periodu.

Istraživanje arheologa 1981. godine rasvetlilo je delove istorije manastira i ponešto što je vezano za njegovu istoriju ali je svakako ostavilo senku na celokupan rad i postupak koji baš ne ide u prilog ni stručnjacima ni crkvenoj hijerarhijskoj strukturi. Zapravo, kad su uzorkovali malter iz temelja manastira, za koji je utvrđeno da je iz IX veka, radovi su prekinuti i delimično su objavljeni. Uzgred budi rečeno prekinuto je istraživnje starosti objekta kao i nekih grobova koji asociraju na to da su u njima sahranjene znamenite ličnosti iz naše istorije, iz srednjeg veka.

Takođe nisu dovoljno istraženi i isčitani natpisi i crteži na kamenim blokovima koji su uzidani prilikom obnavljanja objekta, a pokupljeni su iz porušenih delova manastira i oštećenih grobova u porti.

Uvrđeno je da su objekat obnovili braća kraljevi Dragutin i Milutin u XIII veku (1275), postoji natpis u kamenu o obnovi manastira 1382/3. godine, ali ne zna se ko ga je obnovio. Može samo da se pretpostavi, obzirom da je u to vreme (1378-81), knez Lazar gradio manastir Gornjak kao pribežište za svoju porodicu, očekujući mogući poraz na Kosovu u sukobu s Turcima. Zapisana je obnova manastira 1429/30. godine bez zapisa o darodavcu ali nisu dovoljno analizirani tadašnji odnosi između vladarskih porodica Lazarevića i Brankovića.

Sukob oko prestola posebno se rasplamsao između despota Stefana Lazarevića (sina kneza Lazara) i Đurđa Brankovića (kasnije despota, sina Vuka Brankovića), u vreme 1402. godine, kada je u bici kod Angore tatarski emir Tamerlan porazio i zarobio Bajazita.Posebno je za istoriju sukoba značajna bitka pored sela Tripolje kod Gračanice na Kosovu u kojoj su protiv despota Stefana Lazarevića učestvovali združeni Turci i Đurađ Branković. Đurađ je Stefanu i Oliveri Lazarević bio sestrić od Lazareve kćeri Mare. Uz Stefanovo posredovanje Tamerlan je 1403. godine oslobodio gospođu Oliveru Lazarević (Lazarevu kći), Bajazitovu haremsku ženu i tad su joj vraćeni posedi koji su joj dati u miraz kad je poslata u harem 1490. godne, a to su Braničevo, Golubac i posedi kod Negotina. Olivera je bila izuzetno privržena bratu Stefanu i pomagala mu je u rukovođenju savetima, gradnji zadužbina i posredovanjem kod drugih vladara. U to vreme Đurađ Branković je proganjao svoju tetku Oliveru i ujaka Stefana i svakako nije mogao da utiče na korišćenje poseda koji su bili Oliverin miraz, a samim tim i na posede u tadašnjem ’Omolju, današnjem Homolju. U prilog tome da se zaključiti da je gradnju Smederevske tvrđave Đurađ Branković započeo 1428. godine, sa svojom tadašnjom ženom u narodu poznata kao „prokleta Jerina“, tek posle smrti trovanjem, despota Stefana Lazarevića 1427. godine.Može da se posumnja da je tad (već despot) Đurađ Branković, porušio Stefanovu zadužbinu manastir Blagoveštenje na ulazu u Gornjačku klisuru, mitropoliju u gradu Ždrelo i Tršku crkvu u kojoj se skrivala Olivera njegova tetka. Zapisi na kamenim blokovima uzidanim prilikom obnove Trške crkve 1429/30. jasno ukazuju na sumnju,da je obnovu crkve izvršila gospođa Olivera (Lazarević), da je tad obnarodovana njena lažna smrt i pomen na nju, normalno uz „lažni blagoslov“ despota Đurđa, da bi joj se zavarao trag i prestane progon. Nije nemoguće da je ona kasnije stvarno tu i sahranjena, a da su je monasi pre i posle smrti krili u Homolju. Pretpostavka koja se zasniva na natpisu:“ „U ime Oca i Sina i Svetoga Duha. U dane blagočastivog despota Đurđa leta 6938 (1429/30) i pokojne gospođe Olivere ovu pripratu sagradiše željom protopopa Kuzme. Bog da ih prosti Amin.“ Kome „BOG DA IH PROSTI“? Đurađ je tad bio živ! Drugo, pominje se u pretpostavkama neka druga gospođa Olivera, kao moguća prva žena despota Đurđa Brankovića? Da li bi „prokleta Jerina“ dozvolila da se ona pomene i sahrani u porti tadašnje Trške crkve, i to još uz blagoslov despota Đurđa bude zapisana u kamene blokove, ako je već zabeleženo u istoriji njena hirovitost i rukovođenje nad samim despotom, njenim mužem. Još jedan dokaz koji asocira na prisustvo Olivere Lazarević u Homolju jeste i prethodni naziv naselja GOSPOĐINCI, koje je zabeleženo u kartama srednjeg veka, na mestu gde se danas nalazi manastir Trška Crkva, a u to vreme malo je njih imalo pravo da se zovu GOSPODA. Očigedno je da su u tom naselju u to vreme, boravili neki iz redova zvanih GOSPODA ili „GOSPOĐA“. Toponim CARINA, zapravo brežuljak koji se nalazi severoistočno od manastira, potvrđuje opisane granice miraza kojim je gospođa Olivera raspolagala po povratku u Srbiju. U nizu dokaza da despot Đurađ Branković nije ima kontrolu na prostoru srednje Mlave (Ždrelo) i Homolja za vreme života despota Stefana Lazarevića i sestre mu Olivere Lazarević, jesu grob Stefana Kuveta, sina Vuka Kuveta i grob Teodore supruge Ilije Deslislagića, obe u to vreme veoma moćne porodice koje su direktno bile privržene despotu Stefanu Lazareviću i gospođi Oliveri. Njihovi grobovi se nalaze u maloj crkvi mitropolije u gradu Ždrelo, a sam Vuk Kuvet pominje se kao VELIKI ČELNIK despota Stefana Lazarevića već 1402 godine. Može da se poveruje, da je posle nasilne smrti despota Stefana Lazarevića 1427 godine,despot Đurađ Branković porušio mitropoliju u Ždrelu, manastir Blagoveštenje na ulazu u Gornjačku klisuru, Tršku crkvu a kamen od ruševina iz Gornjaka iskoristio za gradnju tvrđave u Smederevu.

 

.

Dragiša Bogdanović,

Izvarica

Оставите одговор

Ваша адреса е-поште неће бити објављена. Неопходна поља су означена *

Ово веб место користи Акисмет како би смањило непожељне. Сазнајте како се ваши коментари обрађују.