Izvaričko vrelo

Nalazi se u Izvarici podno brda sa desne strane, na putu Izvarica SuviDo

sam Izvor

Nastavak sledi … Tekst Dragiša Bogdanović

Stručnjaci iz biologije tvrde, da je flora u Izvaričkom vrelu retka i jedinstvena.
Samo vrelo nije zvanično ispitano. Nikada nije presušilo, bujično je, voda se muti posle velikih kiša, ili u proleće, kad se otapa sneg. Njegova otoka čini Izvaričku reku, koja prolazi kroz naselje Izvaricu, i uliva sekod izvaričkog mosta u Mlavu, kao njena leva pritoka.

Naselje Izvarica

Izvarica, naselje u opštini Žagubica, leži na severnim padinama planine Beljanice, na levoj obali reke Mlave, desetak kilometara nizvodno od Vrela Mlave, na ulasku u Ribarsku klisuru. Srpsko selo sa 270. stanovnika, od toga četrdesetak živi i radi u inostranstvu, po drugim mestima u Srbiji, ili završava škole u većim gradovima, sa verovatnoćom da tamo trajno ostanu. U Izvarici postoji osnovna škola do četiri razreda, ukupno osmoro dece ,seoski vodovod, koji u sušnom periodu nema dovljno kapaciteta, fiksnu telefonoju i kablovsku televiziju, i nešto malo asfaltnog puta do osnovne škole, ako ne računamo glavnu ulicu u naselju kojom prolazi asfaltni put, počev od susednog naselja Suvi Do, do regionalnog puta koji vodi za Petrovac na Mlavi. Osim Žagubice i Krepoljina kao naselja, kroz koja prolazi regionalni put Bor – Petrovac na Mlavi, Izvarica je najbliže naselje ovoj saobraćajnici , oko šeststotina metara, za razliku od drugih naselja u opštini Žagubica, koja su mnogo udaljenija. U naselju postoje dve prodavnice, mesna kancelarija u kojoj radi matičar-radnik opštinske uprave, travnati stadion za male sportove, stadion za veliki fudbal koji je zajednički sa meštanima sela Ribare , Dom kulture (koji mahom služi za obredne večere umrlih).
Izvarica između legende i istine,
Selo koje nestaje, koje krije svoju neistraženu prošlost u grobljima, zatrpanim temeljima bivših kuća, srušenim zvonikom u školskom dvorištu, toponimima,legendama, već zaboravljenim pričama starijih, običajima i narodnim rukotvorinama koje su služile kao odevni predmeti, pribori za ishranu, kulinarski specijaliteti, alati za rad i slično.
Poreklo Izvaričana datira mnogo vekova unazad, mada su pisani tragovi veoma malo i nepouzdani, jer su raznorazni osvajači uništavali dokaze o postojanju. Ima pisanih tragova kod (Konstantina Jirečeka u „Istoriji Srba“, kod naslednika Čarnojevića i Nenadovića, Cvijića, u arhivama Turske, Bugarske i bivše Austrougarske monarhije, u arhivama grada Požarevca, Smadereva i Beograda, u mnogim neistraženim crkvenim dokumentima, i mnogim drugim piscima koji su samo dotakli temu o Izvarici. Stavljanjem na jednu analitičku ravan, sve što je zapisano o Izvarici, priče starijih koje su prenošene s kolena na koleno, neistražene arheološke lokalitete, toponime u seoskom ataru, legende i drugo, može da se stvori mozaik korena,trajanja i postojanja Izvaričana.
Vojni pohodi braće, Kraljeva Milutina i Dragutina krajem XIII veka, na sever niz Moravu, doveli su ih u Stišku ravnicu , u Braničevo, tadašnji grad braće Drmana i Kudelina, koji su do tada bili vazali bugarskog velikaša (?) iz Vidina. Pod jakim vojnim pritiskom, braća Drman i Kudelin, povuku se u svoje utvrđenje, grad Ždrelo, na ulazu u Gornjačku klisuru, gde se i sad vide tragovi zidina, na vrhu stene iznad regionalnog puta Petrovac na Mlavi-Bor, preko Žagubice, tačnije na administrativnoj granici opštine Petrovac na Mlavi i Žagubice. Sve veći pritisak jače vojne sile braće Kraljeva Milutina i Dragutina, naterao je braću Drmana i Kudelina da se povuku sa svojom svitom uzvodno uz reku Mlavu, dublje u Homoljsku nedođiju. Kudelin se stacionirao na ušću Osaničke reke u Mlavu, na mestu zvanom „Šupljaja“, gde je podigao naselje i samovoljno se proglasio knezom. Danas, na tom mestu pored reke Mlave, postoji „Knežev kamen“, a uzvodno počinje naselje Ribare. Drman rođeni brat Kudelinov, nastavlja put uzvodno uz reku Mlavu i naseljava teritoriju današnjeg sela

Izvarica, tačnije na mestu koje se zove „Stara Izvarica“, na mestu okruženom mnogobrojnim izvorima („Bele vode“, „Četiri vode“, „Obzenica“, „Bigrenac“, „Klanjac“ i još mnogo drugih bezimenih izvora u okruženju), a postoji neistražen arheološki lokalitet (groblja) kao dokaz na pomenutom potesu i na potesu „Glogovo“. I danas se padine od „Stare Izvarice“ i „Glogova“ prema postojećem naselju Izvarica, nazivaju „Drma“. Inače, prvobitno naselje na pomenutom lokalitetu ranije je nosilo naziv „ Izvorica“ (zbog mnogobrojnih izvora oko sebe), kako su ga i Turci ucrtali u svoje karte, i upisali u knjigu poreza „ Braničevski tefter“ (od 1467. godine). Pod Austrougarskom okupacijom, princ Eugen Savojski je crtao karte novookupiranih teritorija, tako da se od tog vremena u austrougarskim kartama naselje zove Izvarica, što je do današnjih dana zadržalo takvo ime. Iz šale, zlobe ili nečeg drugog, podmetnuta je priča , da je Izvarica dobila ime po tome , što je izdala Kneza Lazara na Kosovu . Naprotiv, legenda kaže da je Kneginja Milica u znak zahvalnosti (zbog odanosti) prema precima sadašnjih naselja Ribare, Izvarica i Osanica sagradila crkvu na mestu zvanom „Šupljaja“, na ušću Osaničke reke u reku Mlavu, inače ova naselja su vekovima unazad pripadala ovoj parohiji, odnosno ovom duhovnom domu.